365 dagen in Panama

Al bijna een jaar zijn we in Panama. Nooit gedacht dat we hier zolang zouden verblijven. Panama heeft ons verbaasd in vele opzichten. De mensen zijn vriendelijk en de natuur is prachtig. Of je nu aan het water bent of in de bergen, er is zoveel te zien. Voor het eerst in 6 jaar hebben we moeite om weg te komen. Het is vertrouwd en kennen inmiddels de weg. Het is omdat ons spaans niet zo goed is anders had het zomaar kunnen zijn dat we hier veel langer zouden blijven.

Vorig jaar in Mei schreef ik een blog over de San Blas eilanden. Deze eilanden horen bij Panama. En hier begint dan ook onze eerste ontmoeting met Panama. http://sailingchoctaw.com/blog/de-kuna-yala/

Op zoek naar een werf

Na 8 weken San Blas, varen we verder langs de kust van Panama. Blij verrast dat er meerdere marinas zijn en we dus keuze hebben. Want Choctaw is toe aan groot onderhoud. Na 4 havens te hebben bezocht wordt het Linton-bay-marina. Shelterbay Marina wordt onder de cruisers ook wel Shelter “pay” marina genoemd. Turtle Cay marina is in verval en de bootlift is al een tijdje kapot. Panamarina had eigenlijk onze voorkeur maar Choctaw is te zwaar voor hun lift. Maar voor dat het zo ver is om Choctaw uit het water te halen gaan we eerst Panama ontdekken.

We liggen in Shelter(pay)marina

Uiteindelijk belanden we toch in een veel te dure marina, hoe langer je blijft hoe goedkoper het wordt. Het is ook een stukje gemak en we zien weer bevriende cruisers. Het plan is om hier wat klussen op te pakken die al te lang liggen. Ook mee als linehandeler door het kanaal staat op het lijstje en dan is het fijn als de boot veilig in de marina ligt.

“Ik heb het nog nooit gedaan maar ik denk wel dat ik het kan” De raampjes van onze buiskap waren al een tijdje een doorn in het oog. Het materiaal hadden we al aanboord om de raampjes te vervangen. Nu nog moed verzamelen en de geschikte plek want aanboord is geen optie. Hier in de marina is een mooie overkapping met grote tafels! De ideale plek. Toch nog even een YouTube filmpje kijken om een plan van aanpak te hebben. Voor dat we echt aan de gang kunnen moet er eerst een stroom voorziening komen om onze Pfaff 260 te kunnen laten draaien. De grote vraag kan de machine deze klus aan? En krijgen we raampjes er weer net zo strak in als daarvoor? Het kan maar 1 keer.

Happy hour in het zwembad of de wekelijkse potluck en BBQ maakt het erg gezellig. Er heerst hier echt een zeilers community. Na 2 weken in de haven zijn we een vriezer, spinakerboom en genaker (lichtweerzeil) rijker. Deze stonden al op ons wensen lijstje maar 2 ervan vonden we bij het afval! Zo verdienen we het havengeld weer terug en doet het minder pijn in de portemonnee.

Mee als vrijwilliger door het kanaal

We monsteren aan op het zeilschip Of Course en helpen kapitein Ad en zijn crew Gijs als linehandelers. Iets wat verplicht is als je door het kanaal wil. 4 personen plus kapitein en adviseur (pilot). Er gaan 4 lijnen van 50 meter mee en ook nog eens 8 grote fenders, waar je in de praktijk de helft maar nodig hebt omdat je aan elkaar door de sluis gaat. Wij varen nu met 2 schepen maar het komt veel voor dat je met 3 schepen gaat waardoor de middelste boot niks te doen heeft, op de kapitein na want die moet het boeltje besturen in combinatie met de buitenste boten. Ook is het van belang om die mensen te voorzien van water uit flesjes en 2 warme maaltijden. Gijs neemt deze taak heel serieus en komen niks te kort. Want met een lege maag is het goede humeur snel verdwenen want de doortocht neemt toch wel 12 tot 14 uur in beslag. Een overnachting op het Gatunlake is meestal het geval maar wij gaan in 1 dag. Onze kanaal passage loopt soepeltjes iedereen is behulpzaam en luisterde goed. Een mooie ervaring en nu weten we wat ons te wachten staat als we zelf gaan! De kosten zijn niet mis als je door het kanaal wil. Sinds januari hebben ze de prijzen verhoogd en moeten wel even slikken als we straks 3500 dollar over moeten maken.

Rio Chagres doet ons denken aan Suriname

Terwijl ik dit schrijf is het een orkest aan tjilpende vogels om mij heen, laten de brulapen van zich horen. De groene jungle muren die meters hoog zijn stralen rust uit, zo ook het water. Het enige geluid wat je hoort zijn de dierengeluiden. Fladderen van vogels, opspattend water door evt een krokodil of vissen. Een specht die hamert op een uitgeholde boom. Inmiddels wordt er een nest gebouwd onder onze preekstoel door de kiskadee. Ijsvogels vliegen af en aan en ook is er in de ochtend een orkest aan papegaaien die heen en weer vliegen, altijd in paartjes. Warm is het wel want er staat bijna geen wind, soms is er even een zuchtje wind die door de boot blaast en voelt dan erg aangenaam. Zo nu en dan steekt er een krokodil de rivier over, geen haar op mijn hoofd die denkt aan zwemmen.

Voor de zoveelste keer haal ik het anker omhoog, net op tijd want het begint te regen. De brulapen laten van zich horen een teken dat er slecht weer aankomt. Dat hebben we inmiddels geleerd in die paar dagen dat we op de rivier varen. Het is bewolkt en aan de water kant is veel leven. Aapjes met witte hoofdjes slingeren door de bomen. Ze hebben geen tijd om ons te bekijken zou er dan toch iets aankomen. De volgende bocht nadert als ik eindelijk de ijsvogel voor mijn lens heb niet 1 maar 2. Dan wordt het donker achter ons en horen we de regen met snelheid naar ons toe komen. Voor we er erg in hebben is het er. Het komt met bakken naar beneden ook de bijbehorende 20 knopen wind blaast met een noodgang over de rivier. Het lijkt wel of we op open zee varen. Ik duik snel naar beneden om alles dicht te knevelen voordat de dweil er aan te pas moet komen. Akko besluit om terug te varen, zo hebben we de wind van voren en komt niet alles van achter aan geblazen. We gooien toch maar weer het anker uit om de bui met onweer af te wachten.

Als de bui voorbij is gaan we anker op. Het doel was om naar de monding van de rivier te gaan om het Fort Castillo de San Lorenzo te bezoeken. Langzaam tuffen we de rivier af. Afwisselend kijk ik met de verrekijker en dan de fotocamera, en roep tegen Akko “Tucans” snel pak ik mijn fotocamera!

We zijn inmiddels al een week op de Charges rivier. Op de hele rivier kun je voor anker, zo varen we paar keer op en neer en gaan op zoek naar een beetje wind en internet verbinding. De rivier met zijn groene muren van groen zorgen soms voor een tunnel effect en dan ontstaat er een aangenaam briesje. Door elke keer op een andere plek te liggen zie je steeds meer beesten. Apen trekken voorbij en slingeren door de boomtoppen, waar de vogels vooral in de morgen en avond aktief zijn. Hun geluid verraadt waar ze zijn, de verrekijker is onmisbaar! We vinden de favoriete plek van een krokodil! Met de dinghy door de kreekjes varen, is een avontuur. Voor ons verspert een boom onze doorgang. Terwijl ik al lang was omgekeerd, ziet Akko wel een oplossing. Het is kruip door sluip door met de dinghy. Volgas over een half gezonken boomstam en blijven dan midden op de stam vast zitten! Al balancerend stappen we links en rechts op een glibberige boomstam. Ik moet er niet aandenken om er in te vallen omdat we niet veel eerder een krokodil zagen zwemmen. Al schuivend en trekkend komt Myott los en stap ik snel weer in. Grote blauwe krabben schieten hun holletjes weer in als we voorbij tuffen. Overhangende takken en lianen die blijven hangen zorgen voor onaangename beestjes in de boot. Ik hoop maar niet dat er een slang uit de boom valt. We moeten ook weer terug zeg ik nog, als de volgende hindernis zich opdoemt. Deze boom is echt te groot en eronder door gaat echt niet, dit keer zijn we het eens dat we niet verder kunnen. Ik vind het O… zo spannend op een leuke manier, maar krioelende en weg springende beestjes heb ik het niet zo op.

Als we een laatse ritje maken met myott zien we overal bordjes staan met de tekst naar de kant gericht. Er lijken wel schietgaten in te zitten. Ik schiet er met mijn camera op los want er zitten ibissen en ijsvogels! Als we eenmaal een leesbaar bordje vinden, krijg ik het benauwd. Een rood bord met witte letters en voor de vorm hebben ze er gaten in gemaakt. (DANGERES). We dobberen wat en het is niet diep in de tussen tijd checkt Akko op internet of hij er iets over kan. Het is een dump plaats voor bommen en granaten uit de tweede wereldoorlog! Serieus……en wij ploegen hier met het motortje over de bodem om los te komen. Ok ik heb wel die ijsvogel en de ibissen op de foto. De bordjes liegen er niet om, ze staan overal. Opgelucht als ik ben als we terug zijn. Akko maakte zich geen zorgen zegt hij maar meestal laat hij dat niet blijken!

Plannen zijn er om te veranderen

Het plan was om van hier uit de rivier naar Bocas del toro te gaan ook een eilanden groep van Panama vlak voor de kust van Costa Rica. Maar de wind is niet gunstig. Plan B, we gaan terug naar de marina die ons niet uit het water kan halen omdat we te zwaar zijn. Wat ze wel kunnen is onze hoofdmast eraf halen. Dit is ook een van klussen die nog op de lijst stond. In Trinidad ging de bezaan mast eraf. De kraan was te klein om de grote mast er ook af te halen. Hier in Panamarina  krijgen ze dat wel voor elkaar. Het is dan al 7 jaar geleden dat de mast er af is geweest. Tijd voor onderhoud en inspectie.

De eigenaar is een Fransman. Hij spreekt wel Spaans maar nauwelijks engels. Als hij zelf de mast in gaat om de stroppen te bevestigen hebben wij onze twijfels. Ze zitten wel 2 meter onder zalingen. Wij weten uit ervaring dat als de strop vlak onder zalingen zitten het boeltje in evenwicht is. Akko probeert nog met hem in discussie te gaan maar dat blijkt niet te werken. Op hoop van zegen dan maar. De mast komt eraf maar niet in evenwicht daar moet 6 man aan te pas komen zodat de mast niet omkiepert. Het gaat allemaal goed. De reden om het zo te doen is omdat de mast horizontaal met de kraan vervoert word. Pff dit soort dingen blijft altijd spannend net zoals je boot in en uit water halen. De mast ligt op zijn plek er worden schaduw overheen gespannen zodat we in de schaduw kunnen werken erg fijn want in de volle zon zonder een briesje is het niet uit te houden. We zijn een volle week bezig met de mast. Af en toe komt de regen met bakken naar beneden en wordt het nog warmer in plaats dat het verkoeling zou moeten geven. De muggen gedijen goed op dit soort weer en smeren er op los. Het restaurant wat tevens ook Frans is is erg goed en betaalbaar we doen dus geen moeite om zelf te koken. 

De klussen lijst die we moeten afwerken is als volgt. De mastvoet moet voorzien worden van nieuwe verf. Alle verstagingen worden gecheckt en schoongemaakt. De lijnen in de mast worden door een biotex bad gehaald om alle het zand en zout van alle die jaren er uit te spoelen. Er word een lier vervangen door een selftailing, ook vertoonde de bevestiging corrosie. Boven in mast worden wat aanpassing gedaan, windex, windmeter en vhf antenne. Choctaw ziet er maar vreemd uit met 1 mast. Gelukkig is het terug zetten van de mast zo gebeurd en is ze weer compleet.

Visum-run

In Panamarina ontmoeten we Cris en Ksemana. Zij wonen in Costa Rica. Het klikt en al gauw worden er plannen gemaakt. Zij hebben net een boot gekocht en wij moeten het land uit omdat ons visum is verlopen. In Panama kun je geen verlenging krijgen voor je visum. Binnen 90 dagen moet je het land uit. Of je betaald maandelijks een boete van 50$ PP.

Het komt er op neer dat we elkaar helpen. Wij helpen hun om de boot in bocas del toro te krijgen en als tegenprestatie een nieuw visum en een fijn verblijf in de jungle! (Open living in the jungle) voor ons een aangename afleiding, even geen hitte en zonneschijn op ons dak. We slapen in een  traditionele hut waar de bribri indianen in wonen. Omringd door zoveel verschillende soorten groen en wilde dieren. Ksemana is architect en wilde graag een woning creëren die duurzaam en goedkoop, open met de natuur. Ze leven hier dus zonder muren! Ja ik moest ook aan het idee wennen. Een toilet bezoek is een unieke ervaring. In plaats van 4 muren, wordt ik ingesloten door de jungle. Naast mij een kabbelend stroompje. Grote blauwe vlinders die heen en weer, Groene gevlekte kikkers die voorbij huppen en het slingeren van de aapjes door de bomen!

Na 10 dagen verlaten we de jungle in Costa Rica. Een unieke ervaring maar ik zou niet voor altijd in de jungle willen wonen. Aan alle beestjes ga je wel wennen, die overal zijn. Maar de luchtvochtigheid zorgt ervoor dat je beddengoed in avond klam wordt en ook al je kleren. Om iets droog te krijgen moet je elke zonnestraal benutten die er is. We mountainbiken naar Puerto Viejo en Manzalinno twee kustplaatsjes met zwarte stranden maar nog steeds omringd door al het groen. Costa Rica is duur en besluiten daarom terug te gaan naar Panama om het binnenland te gaan verkennen.

De Bergen in Boquete

Na een dag lang reizen met openbaar vervoer, wat al een hele ervaring is. Komen we in de stromende regen aan. Het dondert en het bliksemt veelt te dichtbij. We zitten midden in de bergen op 1200 meter hoogte in het dorpje Boquete. Een aangename temperatuur als we de volgende dag naar het dorpje lopen. We gaan op verkenning om te zien wat er allemaal te doen is, om dan een plan te maken. Het is namelijk een favourite bestemming voor wandelaars en natuur liefhebbers. Ik hoop de Quatzel vogel voor de lens te krijgen!

In Panama is het regenseizoen aan. Hier in Boquete komt het echt met veel geweld naar beneden, uren lang! Gelukkig vooral in namiddag en avond. Deze ochtend is het bewolkt en later komt toch het zonnetje door. We lopen de (tree lost waterfalls) en na de hevige regen van gisteren  is het pad nog best goed begaanbaar. Wel glad en modderig maar mijn sokken blijven droog!

(Boquete) je weet wel (Famous for the 2 missing dutch girls) verteld onze taxichauffeur als we vertellen dat we uit Nederland komen. Dat het in Panama was wist ik wel maar hier in dit plaatsje wat zo toeristische is. Vandaag lopen wij die beruchte trail die de naam El Pianiste heet. Een van de weinige trails die gratis is en wordt aangeraden om dit met gids te doen omdat de trail geen aanwijzingen heeft. De avond ervoor zoek ik het verhaal op over de vermissing. Dat was geen goed idee want ik krijg er een onbestemd gevoel van, wil ik trail eigenlijk wel lopen vraag ik mezelf af. Alle scenario’s gaan door mijn hoofd. De volgende ochtend is mijn hoofd weer helder en besluiten we om de trail te lopen. Het is inmiddels al 10 jaar geleden en de trail wordt nog steeds gelopen met of zonder gids! Met mapsme is de route prima te lopen. Al snel is mijn onderbuikgevoel weg. De vermissing komt een paar keer te spraken want het is een toch een trail met een zwart randje want het nevelwoud voelt  eerder spookachtig dan sprookjesachtig maar is prachtig! We komen tot de conclusie dat je op deze trail niet kan verdwalen alleen als je voorbij het uitkijkpunt gaat wat sterk wordt afgeraden. Er is een herdenking plek gemaakt op dit punt. Het blijft een tragische verhaal met veel speculatie zonder de ware aard te weten.

Bocas del Toro

Als we terug komen met onze rugtassen uit de bergen voelen we ons echt even backpackers inplaats van cruisers. Choctaw hadden we netjes achter gelaten voor anker in Bocas del toro. Nu we terug zijn kunnen we dit gebied verder gaan verkennen. We blijven hier 3 maanden tussen honderden mangrove eilandjes beschermt door riffen en bewoonde eilanden.

Bluefield is een eilandje vernoemd naar een Nederlandse piraat in de  17e eeuw. Dit kleine dorpje met ongeveer 80 inwoners zijn erg vriendelijk. Ons anker raakt de grond nog niet eens en we worden welkom gegeten door twee jonge meisje met een puppy. Niet veel later worden we omringd en iedereen wacht zijn beurt netjes af. Sommige zijn nieuwsgierig andere willen graag iets verkopen. We komen inmiddels om in de bananen, limoenen en cocos noten. Tegen de avond komt er een kano aanvaren op weg naar huis met een gezin van vier. Achter hem ligt een stapel hout, voor zit zijn vrouw en tussen de trossen bananen bevinden zich nog twee kleine jongens. Ze komen langs voor een praatje. Hier staat er stoofvlees en aardappels op het fornuis te pruttelen en al snel werken ze een maaltje naar binnen die we aanbieden. Vader wil graag een biertje want die kun je in zijn dorp niet kopen. Helaas hebben we geen soda voor moeder maar een koud glas water bevalt haar ook wel. De kleine jongens zitten aan de koekjes. Ze willen het vlees graag meenemen want het gezin is groter. Het vlees met extra jus geven we mee in een bakje! Enrice nodigd ons uit om de volgende dag bij hun thuis te komen en ons rond leiden door zijn drop. Nu begrijp ik de vraag naar kleding, zeep, en schoolspullen. We worden even met onze neus op de feiten gedrukt dat wij in hun ogen heel rijk zijn en dat zijn we ook. Want het huis is niet meer dan een houten hut. Geen luxe van electrische apparaten stoelen tafels enige aankleding.

Kinderen willen graag aanboord maar dat proberen we enigzins te vermijden. De fenders hangen buiten zodat ze met hun kano niet te veel schade aanrichten. Pennen, vislijn, kleurpotloden, petjes enz worden maar al te graag in ontvangst genomen. De volgende dag spreken we af dat ze onbeperkt popcorn kunnen komen eten. Wat is dat magische en een feest er wordt gegiegeld en gekletst met google translate komen we een heel eind!

Enrique neemt ons mee naar een waterval, die ons eerst door een tunnel van mangrove leid.  Gele bloesem daalt neer en wordt door de stroming van rivier meegenomen. We komen aan bij een landgoed van zijn familie ook net zo primitief alleen zijn zus heeft wel een kooktoestel. Door de bananenplantage lopen we naar beneden naar een riviertje die wadend volgen. Op de terug weg krijgen we lunch aangeboden blauwe aardappel (papas Azul) cocos met vis. Ik kijk er met ontzag naar, en bedenk me dat ik dit moet op eten uit fatsoen.  Blij en opgelucht valt het erg mee en is het nog smakelijk ook.

Al het drinkwater is op, er schijnt een boom op de waterleiding gevallen te zijn en het dorp zit nu zonder. We voorzien Enriqu familie van water. Gelukkig vingen wij die nacht de regen op. Het regent hier zo hard dat binnen 10 min onze tanks weer gevuld zijn. Het gaat als een lopend vuurtjes door het dorp, als er mensen met kano voorbij komen die graag wat water van ons willen. De volgende dag lijkt alles weer te werken

Onbijt op Choctaw. De familie komt op de koffie met veel melk en suiker erin. Het brood wat ik gebakken heb gaat helemaal op, ze vinden het heerlijk. Voor hun een luxe net zoals de melk en chocopasta. Al gauw verdwijnen ze allemaal naar binnen. Ze kijken hun ogen uit. Pa wil wel even gitaar spelen terwijl moeders met Akko door de kruidenpotjes gaat. Ze vragen steeds om koud water (frio aqua). En de jongste telg drinkt de melk als water!

“Isla Escudo de Veraguas”

Na vier maanden verlaten we Bocas del Toro! Maar er staat nog 1 eiland op ons wensen lijstje. Het ligt 24 mijl vanaf Bocas del toro op de terug weg naar Panama. Het eiland is vaak niet goed genoeg beschermt tegen de swell dus het is raadzaam om het juiste moment uit te zoeken. De zee moet rustig zijn en dat kan alleen als er ook weinig wind staat. We blijven 4 nachtjes op Veraguas waar we 1 nacht goed slapen. Maar het eiland is echt de moeite waard. Met de dinghy varen we rond het eiland ongeveer 8 mijl. Het eiland wordt rondom beschermt door riffen en tussen de riffen en het eiland liggen verborgen strandjes en rots formaties waar je door heen vaart. De groene vegetatie op de rotsen de wuivende palmbomen, witte strandjes en kristal helder water maakt het de filmset van Blue Lagoon! Af en toe zie je traditionele hut van de inheemse bevolking. Verder is er hier niks. Geen contact met de buitenwereld er is zelfs geen generator te horen als het donker wordt. Kindjes zien ons aankomen. Bescheiden maar ook nieuwsgierig komen uit hun hut en lopen op ons af. Het duurd niet lang of ze zitten allemaal in onze dinghy. Akko vaart een rondje met ze. Als ik met de twee jonge vrouwen probeer te communiceren in mijn gebrekkig spaans. Of we kreeft willen kopen. No Gracias we zijn er niet zo gek op, maar wel vis. De kinderen hebben inmiddels onze maskers en snorkels ontdekt en ontdekken de onderwaterwereld. Het gesprek gaat verder en intussen neemt ze mee naar een schaduw plekje en verzoekt de oudste zoon om een kokosnoot te halen. Behendig en nauwkeurig kapt hij met zijn manchet de kokosnoot open tot er een klein gaatje ontstaat waar je uit kunt drinken. Hij Neemt Akko mee naar zijn nieuwe kano tot onze verbazing spreekt hij een paar woorden engels. En vraagt of Akko even in zijn kano wil varen! Het blijkt dat deze uitgeholde  boomstam toch ander koek is dan een westerse sub of opblaasbare kanu. Het is balansen en dat doe dus onder andere met je peddel. Ik krijg ontzag voor al die kano’s die hier de zee opgaan. En kilometers peddelen in de hoge golven die buiten het rif staan. We bedanken deze vriendelijke mensen en gaan verder. Het zou toch wel mogelijk zijn om rond het eiland te varen. Het wordt soms ondiep en slalommen tussen het koraal door wat bijna boven water staat. Tussendoor gooien we voorzichtig het anker uit als we een mooi snorkel plekje vinden. Als we het eiland om moeten lijken we niet verder te kunnen het koraal is overal, toch lijkt er nog een doorgang te zijn als we tussen wat rots formaties en mangrove door gaan. We zijn weer een stukje verder. We komen uit bij een grotere baai maar hier lijkt het water maar 20 cm diep. De zeebodem bestaan uit zand en gras en er is geen zee egel te vinden dat is in Bocas wel ander s. Het motortje gaat uit als Akko de dinghy op sleeptouw neemt. Ik mag als een koningin blijven zitten en intussen schiet in nog wat plaatjes! We zijn om het eiland en varen langs de ander kant terug naar Choctaw. Deze kant van het eiland is weer heel anders. Een paar grotere stranden met stijlen glooiende rotsen. Later blijkt dat de gladde rotsen uit klei bestaan. Op de stranden zien we stokken met lintjes dit zijn schildpad nesten. Elke dag schijnen er kano’s langs de stranden te gaan om te kijken of er nesten zijn bijgekomen. Gelukkig begrijpen de mensen dat de schildpad beschermt is want ze hebben al genoeg vijanden. Sinds we hier zijn proberen we het live mee te maken. We zijn of te laat of te vroeg als we volgende dag bij dag licht gaan kijken.

Als we een ander anker plekje zoeken wat wel een uitdaging is omdat het vol met rotsen ligt. Sta ik op de punt om waar te nemen, het lijkt allemaal mee te vallen. We liggen voor een verlaten strandje en om ons heen is alleen maar zand. Hier tellen we wel dertig schildpadden nesten. Op de lintjes staat een datum. Dus hier moet het gebeuren. Of we zien moeder naar het strand gaan of we zien jonge schildpadjes uit komen. Prachtig plekje! Overdag is het goed vertoeven de zee blijft mooi kalm maar in nacht liggen we te stuiteren. De wind trekt dan aan en de windrichting is zo dat we steeds lagerwal liggen. Normaal is de windrichting Noord-Oost. Nu komt hij meer uit het westen. Om in het donker naar de kant tegaan met deze zee om te wachten op een schildpad lijkt ons geen goed idee.

“Intermezzo met Barry de Barracuda”

We zwemmen die ochtend naar de kant. Hier onder water is alleen zand, verder geen vis te zien. Tot dat ik ineens oog in oog sta met Barry. Ik was al vast vooruit gezwommen maar daar heb ik nu spijt van want Barry vind het maar wat interessant. Als ik probeer weg te zwemmen komt hij langzaam naar mij toe. Ik heb er schrik van en begin nog harder te spartelen met mijn ogen op Barry gericht. Hij komt steeds dichter bij. Ik begin te gillen te roepen. Gelukkig blijkt baywatch dicht bij te zijn. Wat ben ik opgelucht om Akko te zien. Wat is er zie je een kwal…. je loopt zo te spartelen. Nee kijk dan onder je. Akko ziet Barry ook en begrijpt nu mijn gespartel. Barry is uit de kluiten gewassen zeker 10 kilo en een meter lang. Akko probeert geforceerd naar hem toe te zwemmen. Oke hij heeft een klein beetje ontzag voor Akko. Maar zodra hij om draait komt Barry er ook weer aan. Tijdens het zwemmen naar het strand moet Akko hem een paar keer weg jagen maar echt onder indruk is hij niet. We komen ongedeerd aan op het strand. Waar we kleine spoortjes van de schildpadjes zien. Ik snap nu waarom Barry zo vet is. Hij ligt hier gewoon te wachten tot de kleine schildpadjes het water in gaan. Op het strand zien we verschillende sporen. Krabben, reigers en zelfs een slang. Al deze roofdieren hebben het op de schildpadjes voorzien, als ze het water al weten te bereiken, ligt ook nog eens Barry op de loer. Wij gaan met een lange stok terug om Barry op afstand te houden. Ik vraag mij of er ooit wel eens iemand is gebeten door een barracuda?

Na de koffie besluiten we om dan echt Bocas del Toro te verlaten en varen 100 mijl in 19 uur naar Colon. Geen wind alles op de motor helaas. We vangen wel een tonijntje en onze verveling wordt afgewisseld door dolfijnen. Ook krijgen we bezoek van klein geel vogeltje die rond hupt in onze kuip en opzoek is naar kleine insecten. Daarna vliegt hij weer weg! Oja het voordeel van de tocht we hebben de hele weg ander half tot 2 knopen stroom mee. Dat bespaart weer brandstof! Als we uiteindelijk het anker uitgooien is het licht aan het worden. Al die maanden hebben we niet zoveel wind gehad en liggen dus weer te wiebelen op de golven.

“Choctaw huilt”

Vier dagen geleden ging Choctaw de kant op. Ik stond te trappelen om ermee aan de slag te gaan. Alles poetsen, een paar osmose bultjes behandelen. Wat we ook de afgelopen keren hebben gedaan en dan nieuwe antifouling!

De moed zakt al snel in mijn schoenen, als ze wordt afgespoten en opdroogt. De hele romp is bedekt met duizenden bultjes. We kijken elkaar moedeloos aan. Hoe gaan we dit nu aanpakken. Een plan van aanpak is er nog niet en beginnen eerst maar alle bultjes open te boren. De druk is nu van romp zodat het niet verder ettert van binnen. De dagen erna is het schuren en weer nieuwe bultjes openen. Tijdens de regenbuien hebben we verplicht pauze! Tijd voor een evaluatie waar we eigenlijk niet gelukkiger van worden. De hoeveelheid bultjes is immens en eigenlijk wil je de romp schillen. Dit is voor ons geen optie. Ook omdat ze al een keer is geschild en we weten dat de osmose van binnenuit komt. De ballast in de kiel is nat. Daarbij komt het kostenplaatje om de hoek kijken en moet Choctaw een jaar drogen en hier in panama is de luchtvochtigheid 90 procent.

We gaan dus gewoon stug door met gaatjes boren. Over een week vliegen we een maandje naar Nederland zodat Choctaw zo goed als het gaat kan drogen. Daarna zien we wel weer verder. Het ene moment zijn we stof aan het happen en loopt het zweet tussen onze bil naad, het andere moment zijn we onze koffers aan het pakken om naar Nederland te gaan. Het thuis front is al dagen of mischien weken bezig met onze komst waar wij nog geen ruimte kunnen vinden om bezig te zijn met thuiskomen. Choctaw baat ons zorgen en is het gesprek van de dag. Wat zijn onze optie wat is de beste manier van aanpak. We weten het nog niet, komen we achter. Voor nu hebben we zoveel mogelijk blazen open geslepen en laten we haar zo goed mogelijk achter wat ook al twee dagen in beslag neemt. Onze eerste etappe van ons reis duurt 3 uur en komen in de na middag aan in Panama city. Hier verblijven we 2 nachtjes om uitgerust aan de vlieg reis te beginnen. Langzaam laten we Panama en de kop zorgen om Choctaw los en hopen als we voet op Nederlands grond gebied zetten ons kunnen focussen op ons verblijf wat ik het teken zal staan van onze beide ouders!

Een puzzel van meer dan 1000 stukjes.

Ik vind het ook wel wat van tetris weg hebben. We zijn inmiddels al een paar dagen terug op Choctaw en komen langzaam op gang. Door afstand nemen is er ook een plan van aanpak. Het regent veel hier in Panama en dat remt ons enorm. Inmiddels hebben we ook de lokalen epoxy op de kop getikt en dat werkt toch even iets anders als de West systems die we gewend zijn. Het open slijpen van de osmose bulten gaat langzaam en is zwaar. Nu we wat proefjes hebben gedaan met de epoxy kunnen we ons ook focussen op het opbouwen. Een welkome afwisseling kan ik je vertellen.

Zorgen om de werf hondjes

Het klussen gaat gewoon door al is het wel tussen de buien door! Intussen is er onder onze boot een plek gecreëerd voor honden, door ons zelf. Lekker droog en beschut. Ze blijken onze aanwezigheid fijn te vinden en wij vinden het ook gezellig. Tuurlijk krijgen ze zo nu en dan wat lekkers en een aai over hun bol. Maar dan breekt mijn hart als er een jong hondje die we hebben zien opgroeien ziek word. Ze gaat hard achter uit. Ik wikkel haar in een handdoek en leg haar onder de boot. Ze lijkt het fijn te vinden. Eten en drinken doet ze niet. Ik probeer van alles maar het mag niets helpen. De volgende dag is ze er slechter aan toe ze geeft over en heeft diaree. Dan loopt ze weg en zondert zich af, geen goed teken. Via via lukt het om het hondje naar dierenarts brengen. Nu is het afwachten of ze het gaat redden. De dierenarts in portobello blijkt geen verstand te hebben. Het gaat alleen maar slechter met Nena. Inmiddels is er gepensioneerde dierenarts hier in de marina samen met een assistente die zich ontfermen over de honden en katten. 1 keer in de 2 maanden wordt de sailloft omgetoverd tot een dierenkliniek waar lokale mensen met hun hond of kat kunnen langs komen. Voor 10 dollar worden de honden en katten gecastreerd en gesteriliseerd. Ze ziet Nena en zegt al snel dat ze er slecht aan toe is. Er wordt een infuus aangebracht en al snel krijg ik die taak want het moet drie keer per dag. Omdat wij 24 uur per dag op de werf zijn en alles kunnen waarnemen. Het is een komen en gaan van hondjes. Nena knapt op maar is nog wel zwak. Ze krijg rijst met een beetje kip. BT een zwarte hond ontfermt zich over haar en het worden dikke vrienden. Bt heeft een ontstoken teen die maar niet over wil. Ook BT wordt onderzocht en geopereerd. Daarna mag ik ze beide een week lang antibiotica geven. Nena geef ik injecties omdat ze nog geen eten kan verdragen. BT krijgt een pil verstopt in een stukje worst! Elke ochtend als we trap af komen staan ze beide te dartelen!

Tijd voor ontspanning

Aan de wandel samen met Sy Pandion. De werf heeft ons vriendelijk verzocht om niet te schuren en te verven de aankomende twee dagen. Waarom? Een Inspectie en aansluitend een evenement! Voor ons een goede reden om even iets anders te doen. Een hike volgens MapeMe gaan we volgen. De route die we wilde volgen schijnt niet te vinden en komen heel ergens anders uit. Geen jungle en we komen ook niet onder de modder terug! We lopen op een pad waar alleen 4×4 trucks kunnen komen. Soms is er bos de omgeving  glooiend met veel landbouw. Wat we vooral zien zijn koeien in plaats van jungle dieren. Halve wegen komt er een auto ons tegemoet. De man begint voluit te praten in het spaans. Met z’n vieren bij elkaar kunnen we de beste man een beetje volgen. Nog 20 min lopen. Daar is het strand met krokodillen papagaaien, toekans, schildpadden. We kijken elkaar ongeloofwaardig aan. Hier tussen de weilanden, mangroven en koeienvlaaien? We zullen het vast niet goed verstaan hebben. Na 20 min veranderd de vegetatie, mangrove, palmbomen en grote hoge bomen. Een klein paradijsje aan het strand met traditionele huisjes, netjes onderhouden. We kijken onze ogen uit. We hebben de man toch goed begrepen want hier zitten de jungle dieren! De Man komt even later terug met koude biertjes en verteld dat hij hier al 30 jaar woont en leid ons rond is zijn paradijsje! De dieren komen hier vrijwillig en ook worden hier kleine schildpadjes uitgezet.

Vullen,schuren,plamuren……

Maanden lang maken we stof en maken we nieuwe bulten open of groter omdat het niet wil drogen. Vullen we gaten met epoxy en losse glasvezel. De grotere gaten worden voorzien van glasmatten. Uiteindelijk gebruiken we 15 kilo losse glasvezels, 80 liter epoxy, 10 kilo vulmiddelen om plamuur te maken en 12 m2 glasvezel matten. Wat nog het meeste tijd heeft gekost is het plamuren en schuren van de romp om het weer mooi egaal te krijgen. Eindelijk kunnen we de epoxy coating aanbrengen!

“7 stappen terug”

Zo nu en dan zakt de moed mij in de schoenen. We komen hier nooit meer weg zeg ik, afzinken die boot. Ik ben er klaar mee en gooi alles van me af en loop weg. Tranen biggelen over mijn wangen, al het werk voor niks. De 7 lagen epoxy die we hebben aangebracht blijkt niet goed te hechten op de oude op geschuurde coppercoat. Ook hebben we last van de hoge luchtvochtigheid het eind resultaat is niet glad. Als ik terug kom  probeert Akko mij op de beuren met een lekker lunch want liefde gaat door de maag. Wat ging er mis? Hoe kan dat nu? Meerdere keren gaan we na wat er fout is gegaan. Was het niet ruw genoeg, niet goed ontvet, verkeerde middelen gebruikt om te ontvetten? Ik begin overal twijfelen. Op verschillende plekken maak ik test stukjes om te zien of de epoxy nu wel hecht en dan komen we tot een conclusie. Ten eerste werkt de hoge luchtvochtigheid niet mee. Na het opschuren van de romp hebben er 2 dagen tussen gezeten voordat we epoxy konden aanbrengen vanwege de regen. Omdat de romp nog gedeeltelijke voorzien is van de oude coppercoat heeft het in die twee dagen de kans gehad om te oxideren. Op een oxidatie laag blijft niks plakken ook geen epoxy.

Nog meer tegenslag

Dan gebeurd het ondenkbare. Het hondje Nena is niet meer. Het ene moment staat ze te kwispelen tussen mijn benen omdat ze wat lekkers krijgt. Nog geen 20 min later ligt ze op nog geen 20 meter van boot, dood. Het onderwaterschip kan mij even gestolen worden. Mijn hart breekt en ook nu weer biggelen te tranen over mijn wangen.  Niemand heeft wat gezien of gemerkt. De dierenarts bevestigd dat ze is overleden aan interne bloedingen. Blijkbaar is ze op de weg aangereden en heeft nog geprobeerd om naar ons toe te komen. Ze was geliefd op de werf en ook de speelden ze met alle hondjes. BT was haar grootste friend. We gaan haar missen!

Nieuwe moed vinden

Na onze mislukte poging, zijn we begonnen om alle epoxy er weer af te krabben. Om licht aan het einde van de tunnel te kunnen zien. Delen we de boot op in vakken. Per vak gaan we krabben, schuren, schoonmaken en dan volgt meteen de epoxy. Deze manier van werken geeft afwisseling en het gevoel dat we weer aan het opbouwen zijn. Tussen het schuren door word het mij soms te veel en tranen volgen, ik mis het hondje. 3 dagen kost het mij om het een plekje te geven. Er is geen tijd om er lang bij stil te staan, Choctaw moet af.

Het einde is inzicht

Al maanden kijken we tegen een gevlekte koe aan. Mensen die voorbij lopen noemen het kunst! Mucho trabajo (veel werk) wordt er dagelijks tegen ons gezegd door de werkers in de marina. Mijn spaans is niet zo goed maar dit woord ga ik nooit meer vergeten. Dan breekt de dag aan dat we eindelijk de antifouling gaan aanbrengen. Om coppercoat aan te brengen dat vraagt wat voorbereiding en extras handjes! Henk en Carolien van SY Pandion gaan ons helpen. Heel fijn om zulke fijne cruiser vrienden te hebben die een dag op offeren om ons bij te staan. Ze liggen zelf nog maar net in water en hebben ook nog genoeg te doen. Akko mengt de coppercoat. Wij rollen de coppercoat erop. 5 lagen in 1 dag nat op nat. Het is door werken want de hoge temperatuur maakt het lastig. Wow wat een verademing als dan eindelijk de coppercoat erop zit. Het is klaar!

En nu?

Als we in het water liggen zijn we een week bezig om de boot weer van binnen en van buiten schoon te krijgen. Al het gereedschap wordt weer verweg opgeborgen. Het is aardig puinruimen want schoonmoeder komt langs, wel 3 weken. Langzaam krijgen wij ook meer ruimte in ons hoofd om na te denken over de volgende stap. Het panama kanaal en de grote oceaan wacht op ons! Afscheid nemen van de hondjes is zwaar maar al gauw weten ze de weg te vinden aan de steiger. We nemen langzaam afscheid van het fijne Panama!